Problem z przegrzewającym się komputerem? Podpowiadamy, jak temu zaradzić

Komputer stał się nieodłącznym elementem naszego życia, więc przyzwyczailiśmy się do poprawnie funkcjonującego sprzętu. Nie zawsze tak musi być, szczególnie, gdy za oknem panują wysokie temperatury. I choć można się śmiać, że grzejący się komputer pomoże zaoszczędzić na ogrzewaniu mieszkania. To problem pojawia się wtedy, gdy urządzenie zaczyna się przegrzewać i już nie funkcjonuje jak należy. W takiej sytuacji można odczuć spowolnienie w  działaniu komputera, a w skrajnych przypadkach nawet doświadczyć jego poważnej awarii.

Co zrobić w takich sytuacjach? Przygotowaliśmy poradnik, w którym wskażemy, jak rozpoznać awarię związaną z przegrzewaniem komputera stacjonarnego oraz podpowiemy, jak sobie z nią radzić – zarówno za pomocą prostych, bezpłatnych metod, ale też skuteczniejszych opcji, wymagających zainwestowania w dodatkowy sprzęt.

Jak poznać, że komputer się przegrzewa?

Zacznijmy jednak od początku i wyjaśnijmy, jak w ogóle rozpoznać, że komputer się przegrzewa. W końcu część mniej doświadczonych użytkowników może nie mieć o tym zielonego pojęcia i zastanawiać się np., czy to normalne że komputer jest ciepły?

Komputer, jak każde urządzenie elektroniczne, generuje ciepło, ale jest projektowane do pracy w określonym zakresie temperatur. Przy zbyt wysokich wartościach mogą pojawić się problemy z jego funkcjonowaniem (aczkolwiek nowoczesne systemy już korzystają z zabezpieczeń, które minimalizują ryzyko trwałego uszkodzenia sprzętu).

W przypadku przegrzewającego się PC-ta, mogą pojawić się problemy z ogólnym funkcjonowaniem komputera – zawieszanie i restartowanie systemu lub nawet problem z jego uruchomieniem. To mechanizmy, które mają zabezpieczyć podzespoły przed uszkodzeniem.

Częstym zjawiskiem jest też tzw. throttling, czyli spowolnienie działania danego podzespołu (np. procesora, karty graficznej lub dysku SSD), które ma na celu celu zmniejszenie ilości generowanego ciepła, ale też obniżenia ryzyka przegrzania i uszkodzenia sprzętu.

Z drugiej strony komputer może próbować też skuteczniej rozpraszać ciepło, zwiększając prędkość obrotową wentylatorów, co z kolei objawia się większym poziomem generowanego hałasu. Męczące "buczenie" może być objawem, że z naszym PC-tem dzieje się coś niedobrego.

Jakich temperatur nie powinny przekraczać podzespoły?

Jak mówi stare polskie przysłowie, lepiej zapobiegać niż leczyć. Dotyczy to także komputerów i problemu z przegrzewaniem sprzętu. Warto zatem pilnować, aby kluczowe podzespoły nie przekraczały bezpiecznych wartości temperatur – przede wszystkim chodzi o procesor, kartę graficzną i dysk SSD. Jak nie przegrzewać procesora?

Jakiej temperatury nie powinien przekraczać procesor? Czy 90 stopni na procesorze to dużo? To zależy, bo każdy procesor ma trochę inaczej ustawioną wartość graniczną (tzw. tjmax), po przekroczeniu której będzie ograniczał wydajność, wymuszając obniżenie temperatur. Informacji o maksymalnej dopuszczalnej temperaturze procesora najlepiej szukać na stronie ze specyfikacją danego modelu.

Warto tutaj wspomnieć, że niektóre technologie (np. Intel Thermal Velocity Boost - Intel TVB) wymagają utrzymania jeszcze niższych temperatur do uzyskania maksymalnej wydajności procesora. Po ich przekroczeniu procesor jeszcze nie będzie się przegrzewać, ale też nie zaoferuje pełnej wydajności.

Podobnie wygląda to w przypadku karty graficznej – producenci ustalili maksymalną wartość dla układu graficznego i kości pamięci, po której przekroczeniu konstrukcja będzie ograniczać swoją wydajność, wymuszając obniżenie temperatur. Najlepiej sprawdzić ją na stronie ze specyfikacją konkretnego modelu (takie informacje oficjalnie podaje tylko Nvidia, w przypadku kart AMD trzeba posiłkować się forami).

Na przegrzanie narażone są też... dyski SSD. Nowoczesne modele pod PCIe/NVMe oferują świetne osiągi, ale generują też sporo ciepła - przekroczenie pewnej granicy powoduje obniżenie wydajności. Dużo tutaj zależy od wykorzystanych komponentów, ale dobrze, aby nośnik nie przekraczał temperatury 60 - 70° C.

Jak schłodzić komputer domowymi sposobami?

No dobrze, a co zrobić jeśli nasz komputer się przegrzewa? Jest tutaj kilka sposobów, które mogą temu zaradzić… i na niektóre z nich nie trzeba wydawać pieniędzy.

Czyszczenie komputera i aranżacja okablowania

Przede wszystkim warto zadbać o porządek wewnątrz obudowy. Przegrzewanie komputera najczęściej wynika z zabrudzenia sprzętu – brud i kurz odkładający się na radiatorach i wentylatorach może ograniczać możliwości odprowadzania ciepła i powodować wzrost temperatur podzespołów. 

Po kilku latach w obudowie potrafi się zgromadzić sporo zanieczyszczeń, które mogą wpływać na przegrzewanie komputera

Do czyszczenia podzespołów przyda się pędzelek, szmatka i ewentualnie sprężone powietrze lub kompresor. Pamiętajcie jednak, aby wcześniej zabezpieczyć się przed wyładowaniami elektrostatycznymi, by nie uszkodzić wrażliwych komponentów (przyda się profesjonalna opaska uziemniająca, ale można tego dokonać np. dotykając grzejnika lub innego uziemionego elementu).

Kolejnym problemem może być okablowanie, które ogranicza przepływ powietrza wewnątrz obudowy (czasami może ono nawet „wchodzić” w wentylatory i je blokować). W takiej sytuacji dobrym pomysłem może być też aranżacja okablowania. Ułożenie kabelków i pospinanie ich opaskami zaciskowymi to czasochłonne zajęcie, ale czasami potrafi zdziałać cuda (a przy okazji przełoży się na lepszą estetykę zestawu).

Warto zadbać nie tylko o porządek, ale też o ułożenie okablowania w komputerze

Problem z przegrzewaniem komputera najczęściej objawia się w miesiącach letnich, gdzie wzrasta temperatura powietrza. Warto również pamiętać, aby nie ustawiać sprzętu blisko źródeł ciepła (np. kaloryfera) i zapewnić odpowiednią cyrkulację powietrza i nie zastawiać kratek wentylacyjnych w obudowie.

Zwiększ wydajność fabrycznego chłodzenia

Skoro komputer przegrzewa się przy standardowych ustawieniach chłodzenia, można spróbować wymusić poprawienie jego wydajności przez zwiększenie prędkości obrotowej wentylatorów (o ile już nie działają z maksymalną prędkością). Rozwiązanie powinno przełożyć się na lepsze możliwości odprowadzania ciepła, co być może rozwiąże problem z przegrzewaniem, ale będzie wiązać się ze zwiększonym poziomem generowanego hałasu.

W przypadku wentylatorów na procesorze i w obudowie, najlepiej zajrzeć do UEFI płyty głównej i odnaleźć ustawienia odpowiedzialne za kontrolę prędkości obrotowej wentylatorów (np. Qfan Control). W niektórych modelach przewidziano profile ustawień prędkości obrotowej (można tutaj wybrać profil z maksymalnymi obrotami - Full Speed), ale można też ręcznie wyregulować krzywą obrotów.

Dla karty graficznej najlepiej posłużyć się aplikacją MSI Afterburner, która świetnie nadaje się do zarządzania ustawieniami GPU. W głównym oknie znajdziemy suwak "Fan Speed (%)", który pozwala ustawić prędkość obrotową wentylatorów (żeby móc go wyregulować należy "odbezpieczyć" znajdujące się obok ustawienie "Auto").

Bardziej zaawansowani mogą spróbować ustawić własną krzywą prędkości obrotowej wentylatorów, co pozwoli lepiej wyregulować chłodzenie karty graficznej.

Undervolting, czyli obniżenie napięcia zasilającego

Bardziej doświadczeni użytkownicy mogą pokusić się o undervolting, czyli obniżenie napięcia zasilającego procesor lub kartę graficzną.

Jak obniżyć temperaturę procesora w komputerze? W przypadku procesora całą operację można przeprowadzić z poziomu UEFI płyty głównej (np. opcją Offset Voltage) lub dedykowanej aplikacji do podkręcania - Intel XTU lub AMD Ryzen Master.

Jak zmniejszyć temperaturę karty graficznej w komputerze? W przypadku karty graficznej najlepiej posłużyć się aplikacją MSI Afterburner, która obsługuje zarówno układy Nvidii, jak i AMD.

Na osi poziomej znajdziemy napięcie zasilające (mV), a na pionowej taktowanie układu graficznego (MHz)

Aplikacja została wyposażona w specjalne narzędzie „Voltage/Frequency curve editor” do modyfikowania krzywej napięcia zasilającego – wystarczy wywołać je skrótem klawiszowym CTRL+F, a następnie lekko obniżyć napięcia dla poszczególnych zegarów, chwytając krzywą trzymając klawisz CTRL (z klawiszem Shift możemy całą krzywą podnieść lub opuścić)

Undervolting polecamy bardziej doświadczonym użytkownikom. Cała operacja jest czasochłonna, bo wymaga dokładnych testów stabilności, najlepiej kierować się tutaj tzw. metodą małych kroków (niedokładne lub zbyt mocne obniżenie napięcia może prowadzić do niestabilnego działania komputera). Metoda potrafi jednak mocno obniżyć temperatury CPU i GPU, a przy okazji zmniejszyć poziom generowanego hałasu i pobór mocy całego komputera.

Jak zmniejszyć przegrzewanie się komputera?

Bardziej skuteczne metody wymagają zainwestowania dodatkowych pieniędzy, ale efekty mogą być naprawdę zdumiewające.

Zmiana chłodzenia procesora, karty graficznej i SSD

Przede wszystkim warto zastanowić się nad wymianą pasty termoprzewodzącej (ta po kilku latach traci swoje właściwości) lub nawet całego chłodzenia, szczególnie jeśli obecnie wykorzystywany model to standardowa lub inna mniej wydajna konstrukcja.

Dobre chłodzenie wodne do procesora to koszt około 500 - 700 zł

Dobre chłodzenie procesora to koszt co najmniej 100 złotych, ale za lepsze coolery przyjdzie nam już zapłacić około 200 – 300 złotych. Jeszcze więcej zapłacimy za dobre chłodzenie wodne typu AiO - tutaj ceny zaczynają się od około 400 - 600 złotych, ale takie konstrukcje oferują dużo lepsze osiągi niż zwykłe, powietrzne coolery (co może mieć istotne znaczenie w przypadku wydajniejszych procesorów, generujących więcej ciepła). Pamiętajcie jednak, aby wcześniej sprawdzić, czy dane chłodzenie jest kompatybilne z procesorem i na pewno wejdzie do obudowy.

NZXT Kraken G12 - jedno z nielicznych niestandardowych chłodzeń dla kart graficznych

W przypadku karty graficznej sprawa jest bardziej skomplikowana, bo niestandardowe chłodzenia są znacznie mniej popularne niż coolery CPU (to dlatego, że większość dostępnych modeli już wykorzystuje dobre, niestandardowe układy chłodzenia). Co prawda można spotkać różne rozwiązania z radiatorami lub nawet osobnymi chłodnicami, ale ich montaż jest bardziej skomplikowany i często wiąże się z utratą gwarancji na kartę. Chłodzenie karty graficznej to koszt około 400 – 600 zł.

Sporo płyt głównych już ma w zestawie chłodzenie dla dysków SSD M.2, ale w razie potrzeby można je dokupić za kilkadziesiąt złotych

Za to coraz częściej można spotkać dodatkowe chłodzenia dla dysków SSD. Takie rozwiązanie może być dobrym pomysłem dla najwydajniejszych nośników pod PCI-Express 4.0, montowanych na płytach głównych, które nie zostały wyposażone w fabryczne chłodzenie na slotach M.2. Koszt radiatora na SSD to około 30 - 50 złotych.

Większa obudowa z lepszym przepływem powietrza

Dobrym pomysłem może być też… wymiana całej obudowy. Duże, nowoczesne konstrukcje nie tylko świetnie wyglądają, ale też zapewniają lepszy przepływ powietrza wewnątrz komputera.

Dobra obudowa pozwoli poprawić cyrkulację powietrza i obniżyć temperaturę podzespołów

Dobra obudowa do komputera powinna być przestronna i dobrze rozplanowana (także pod kątem aranżacji okablowania), a przy tym być wyposażona w kilka wentylatorów (obowiązkowo z filtrami przeciwkurzowymi). Dobrym pomysłem może być wybór konstrukcji z meshowym, przewiewnym frontem. Ile to kosztuje? Ceny najtańszych sensownych modeli zaczynają się od około 200 – 300 złotych, ale za lepsze konstrukcje przyjdzie nam zapłacić już około 500 – 700 złotych.

W razie potrzeby można też dołożyć wentylatory. Taki zabieg będzie tańszy od wymiany całej obudowy, a też może znacząco usprawnić przepływ powietrza w komputerze i obniżyć temperatury podzespołów. Najtańsze sensowne wentylatory to koszt około 30 – 50 złotych za modele 120 mm. Wersje z podświetleniem są droższe – tutaj ceny zaczynają się od około 40 – 70 złotych.

Przegrzewanie komputera? Lepiej zapobiegać niż leczyć

Problem z przegrzewaniem komputera może poważnie utrudnić użytkowanie komputera. Nie jest to jednak problem, któremu nie można zaradzić. Mało tego! Często może on przyczynić się do poprawy chłodzenia, dając możliwości na dodatkowe podkręcenie sprzętu.

Dobre chłodzenie komputera można połączyć z ciekawą, efektowną stylistyką

W przypadku wystąpienia objawów, można pokusić się o kilka darmowych metod, które pozwolą rozwiązać problem – przede wszystkim warto oczyścić komputer z zanieczyszczeń i sprawdzić czy nic nie blokuje wentylatorów. Bardziej zaawansowani użytkownicy mogą pokusić się o obniżenie napięcia zasilającego, a tym samym obniżenie ilości generowanego ciepła.

W poważniejszych przypadkach, gdy darmowe metody okazują się niewystarczające, warto rozważyć bardziej skuteczne działanie. Najlepszym sposobem na obniżenie temperatur komputera będzie wymiana chłodzenia. Można również spróbować poprawić wentylację wewnątrz obudowy. Co prawda są to porady wymagające zainwestowania dodatkowych pieniędzy (i to zwykle niemałych), ale zwykle okazują się najbardziej efektywnym rozwiązaniem.

Przede wszystkim należy jednak zapobiegać takim przypadkom. Warto regularnie czyścić komputer i zadbać o porządek wewnątrz obudowy. Działanie nie jest ani specjalnie trudne, ani kosztowne, ale na pewno pozwoli uniknąć problemów z przegrzewaniem sprzętu w przyszłości.