Za Księżycem schowa się planeta. Zobaczysz gołym okiem

Zakrycie planety przez Księżyc, to tak zwana okultacja, zjawisko o którym szczegółowe informacje przedstawia tekst o podobnym zakryciu, ale Marsa. Tym razem jednak nie Mars, a Wenus będzie planetą przesłanianą przez naszego naturalnego satelitę. Do zakrycia dojdzie w ciągu dnia, gdy na niebie jest już Słońce, więc pewnie macie wątpliwości, czy w ogóle obserwacje takiego zakrycia są możliwe. Odpowiedź jest krótka, tak, a za chwilę dowiecie się jak to zrobić.

Wenus, która najjaśniejsza jest, gdy wygląda jak sierp

Choć o każdej planecie można powiedzieć, że jest arcyciekawym obiektem Układu Słonecznego, to o Wenus myślimy w sposób szczególny. To planeta, która pod pewnymi względami, jak rozmiar, bardzo przypomina Ziemię, pod pewnymi, jak warunki panująca na powierzchni, jest kompletnie od niej odmienna. Stale też wraca dyskusja nad szansami istnienia życia na tym potencjalnie bardzo nieprzyjaznym istnieniu globie. Niedawno za sprawą tektoniki płyt, którą mamy na Ziemi, a która kiedyś mogła mieć miejsce na Wenus.

Dla amatorów obserwacji nieba, Wenus jest jednym z najprostszych do podziwiania obiektów. Ze względu na to, że jej orbita znajduje się wewnątrz orbity Ziemi, nie możemy jej obserwować przez całą noc, ale przed lub po zachodzie Słońca. Jest dobrze dostrzegalna dla niewprawnego oka nawet na jasnym jeszcze niebie, a w praktyce widać ją cały dzień, choć nie każdy sobie z tego zdaje sprawę.

Fazy Wenus w różnych momentach roku. Rozmiar. (fot: ESO)

Wenus w swoim ruchu orbitalnym zbliża się i oddala od Słońca. Czasem nawet przesuwa przed jego tarczą, co również można zobaczyć przy zastosowaniu podobnych technik jak przy obserwacji zaćmienia lub plam słonecznych. Najciekawszy jest jednak czas, gdy na niebie pozornie oddala się od Słońca na największą odległość. Wtedy to bowiem duży rozmiar kątowy na niebie osiąga oświetlona część tej planety, która ma wtedy kształt wąskiego sierpa. Co ciekawe można to zobaczyć przez lunetę. Gdy jest to dobry instrument - wyraźnie, przy słabszej optyce uda się nam dostrzec wydłużony kształt oświetlonej części planety.

Tak sierp Wenus widać przed dobry teleskop. Zdjęcie z około 1920 roku.

Może to wydawać się sprzeczne z intuicją, ale to konsekwencja orbity Wenus wewnątrz orbity Ziemi. Gdy tarcza Wenus jest widoczna prawie w całości, jest ona po przeciwnej stronie Słońca co Ziemia. I jest ona wtedy dużo mniejsza niż, sierp widoczny gdy Wenus zbliża się do Ziemi. Teoretycznie coraz mniej jej powierzchni jest dla obserwatora z Ziemi oświetlone, ale rozmiar kątowy tej powierzchni większy niż wcześniej. W pewnym momencie Wenus przestaje być oczywiście na pewien czas widoczna bo jest wtedy pomiędzy Ziemią i Słońcem.

Jak jasna jest obecnie planeta Wenus? Czy można Wenus zobaczyć za dnia?

Obecnie Wenus ma jasność -4,34 magnitudo. To więcej niż wspominany niedawno Jowisz, największą z planet Układu Słonecznego. Jest jaśniejsza niż Międzynarodowa Stacja Kosmiczna w trakcie przelotu nad naszymi głowami nad Polską. Jaśniejszy jest tylko Księżyc.

Maksimum jasności -4,8 magnitudo Wenus osiągnęła w drugiej połowie września. Teraz jej jasność stopniowo spada, by z początkiem 2024 roku osiągnąć jasność mniejszą niż -4 magnitudo (im większa liczba tym mniejsza jasność). Ponownie jasność Wenus zacznie rosnąć we Wrześniu 2024 roku. Mimo tego spadku wciąż Wenus pozostaje najjaśniejszą z planet na ziemskim niebie.

Wenus i Księżyc na dziennym niebie. (fot: NASA)

Wiecie, że wysoka jasność Księżyca sprawia, że widać go również za dnia, nawet gdy jest daleko od pełni. Czy to samo można powiedzieć o Wenus? Tak, Wenus da się obserwować za dnia i to w sprzyjających warunkach (czyste niebo) nawet gołym okiem, co nie jest możliwe w przypadku innych planet Układu Słonecznego. Merkurego widać dopiero o zmierzchu lub świcie tuż przed wschodem lub zachodem Słońca. Inne planety pojawiają się być może na jeszcze dość jasnym, ale mimo wszystko już nocnym niebie.

Okultacja Wenus przez Księżyc, to najlepsza okazja, by zobaczyć Wenus nawet gołym okiem za dnia.

A jednak pewnie mało kto z was widział Wenus w ciągu dnia? Dlaczego? By ją zobaczyć trzeba bowiem wiedzieć, gdzie się patrzeć. Niebo dzienne jest bardzo jasne i nawet jasna kropka Wenus łatwo umknie uwagi naszym oczom. Możecie nawet spoglądać w jej kierunku i tego faktu nie rejestrować.

A jak wiedzieć, gdzie jej szukać? Najlepiej gdy jest to charakterystyczny moment. Takim momentem jest czas przed zakryciem jej przez Księżyc lub tuż po jej odkryciu. I szczęśliwym zbiegiem okoliczności, będzie to miało miejsce już jutro, 9 listopada.

Zakrycie Wenus przez Księżyc. Kiedy i jak je obserwować?

Jesienna okultacja Wenus przez Księżyc, którego powierzchnia będzie oświetlona wtedy w 15%, będzie miała miejsce 9 listopada 2023. Zjawisko potrwa nieco ponad dwie godziny.

Wzajemna konfiguracja Wenus i Księżyca przed zakryciem (fot: Stellarium)

Okultacja ma dwie fazy. Pierwsza to przesłonięcie tarczy planety przez Księżyc, druga moment, gdy planeta pojawi się ponownie na niebie. Choć warto próbować obserwować oba momenty gołym okiem, to nie gwarantujemy, że czwartkowa pogoda zapewni idealne warunki. Nawet cienka powłoka odblaskowych chmur (niebo wtedy jest jaśniejsze niż zwykle) może utrudnić obserwacje. Jednak gdy nie będzie ona zbyt gruba, to już przy pomocy prostej lornetki obserwacje okultacji będą możliwe bez problemu.

Dokładny moment zakrycia Wenus przez Księżyc 9 listopada 2023, zależy od miejsca obserwacji. Dlatego warto być już w gotowości od godziny 10:45. Najwcześniej bo przed godziną 10:51 zobaczymy zakrycie na północnym zachodzie Polski (Szczecin), najpóźniej bo po 11:03 na południowym wschodzie (Rzeszów).

Zakrycie Wenus przez Księżyc z terenu Polski będzie widoczne przed godziną 11:00, choć z południowych krańców może to być już po godzinie 11:00. Poniżej przybliżone momenty zakrycia dla większych miejscowości w Polsce. W czasie środkoeuropejskim (CET).

• Gdańsk 10:51:51
• Katowice 11:00:31
• Koszalin 10:50:48
• Kraków 11:01:57
• Łódź 10:58:06
• Mielec 11:02:47
• Poznań 10:54:33
• Rzeszów 11:03:41
• Słupsk 10:50:37
• Szczecin 10:50:54
• Warszawa 10:58:21
• Wrocław 10:57:26
• Zielona Góra 10:54:23

Zakrycie nastąpi od strony oświetlonej, natomiast odkrycie Wenus od strony Księżyca nieoświetlonej przez Słońce. W pewnym sensie, planeta wyłoni się z pustki. Ta druga faza nastąpi niespełna półtorej godziny później około 12:15, ponownie zależnie od miejsca obserwacji, będzie do kilka minut wcześniej lub kilka minut później.

Pozycja Wenus i Księżyca na dziennym niebie 9 listopada 2023 roku.

W momencie obserwacji Księżyc i Wenus będą znajdować się w gwiazdozbiorze Panny. Za dnia to mało precyzyjna informacja, więc lepiej wiedzieć, że gdy dojdzie do zakrycia obu obiektów warto szukać na niebie mniej więcej w kierunku południowo-zachodnim (azymut 219 stopni) na wysokości około 31 stopni nad horyzontem. Czyli całkiem wysoko na niebie.

Źródło: inf.własna, lunar-occultations.com