Nie będzie dopłat na pompy ciepła spoza Europy? Wraca program "Czyste Powietrze"

Od 31 marca 2025 r. ponownie będzie można składać wnioski w ramach programu "Czyste Powietrze" - przekazała Dorota Zawadzka-Stępniak, prezeska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Choć do tego terminu pozostało niewiele czasu, szczegóły dotyczące zmian w programie są nadal opracowywane. Wiadomo, że rząd planuje wprowadzenie bardziej rygorystycznych zasad, co może oznaczać, że wsparcie finansowe będzie dostępne jedynie na pompy ciepła produkowane w Unii Europejskiej, zmianom, czyli zmniejszeniu ma ulec również poziom prefinansowania. Aktywiści antysmogowi podkreślają, że program powinien być dostępny dla jak największej liczby osób, a planowane zmiany mogą to ograniczyć.

Zmiany były konieczne z powodu nadużyć

W 2024 roku złożono rekordową liczbę wniosków na wymianę starych pieców i ocieplenie domów, sięgającą 250 tysięcy, mimo że w listopadzie wstrzymano ich przyjmowanie. Ostatnie dane, które przed przerwą udostępnił NFOŚiGW dotyczą października 2024 r.

Rząd złożył wcześniej wniosek do Europejskiego Banku Inwestycyjnego o środki na "Czyste Powietrze", a odpowiedź ma być znana do 18 marca. Nawet bez tego finansowanie jest tymczasowo zabezpieczone. Ponowne przyjmowanie wniosków rozpocznie się za 3 tygodnie. NFOŚiGW konieczną reformę programu tłumaczy próbą ochrony obywateli przed nieuczciwymi firmami oraz próbą uszczelnienia programu, tak by skończyć z dotacjami dla osób zamożnych.

Obejrzyj w

Polak potrafi: rekordziści brali 100 proc. dofinansowania na kilka domów

Fundusz podaje przykłady takich wyłudzeń: rekordzista otrzymał 100 proc. dofinansowania (100 tys. zł), czyli poziom przeznaczony dla najuboższych, na kilka domów, których był właścicielem; byli też nieuczciwi wykonawcy, którzy zawyżali rachunki za usługi i materiały – np. liczyli za drzwi 40 tys. zł; a także praktyki pośredników i wykonawców, którzy wymuszali udzielanie pełnomocnictw, na mocy których otrzymywali zaliczki, nawet 65 tys. zł na swój rachunek. Gdy taka firma znikała z rynku, konieczność zwrotu dotacji spada na nieświadomego beneficjenta - zamiast kompleksowej termomodernizacji dochodziło np. do wymiany tylko dwóch okien w nieocieplonym domu.

Co się zmieni w programie "Czyste Powietrze" od 31 marca?

Wiceminister klimatu Krzysztof Bolesta w rozmowie z "DGP" ujawnił, że zmieniono próg energetyczny dla najwyższego poziomu dofinansowania z 150 kWh na mkw. rocznie do 140 kWh. Dzięki temu więcej budynków będzie mogło skorzystać z wyższego wsparcia, a decyzję o termomodernizacji beneficjenci podejmą na podstawie audytu energetycznego.

Od tego roku środki z "Czystego Powietrza" są dostępne tylko na pompy ciepła z akredytacją, co ma na celu ograniczenie zakupu niesprawdzonych urządzeń z Chin i promowanie lokalnych producentów. Rząd rozważa dalsze zaostrzenie wymogów, aby finansować jedynie urządzenia produkowane w UE.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podaje, że kluczowe reformy w programie obejmą:

• obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy,
• limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów,
• dotacje dla rzeczywiście najuboższych,
• uzyskanie określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji,
• uproszczenie i przyspieszenie procesu otrzymania i wypłaty dotacji,
• więcej kontroli firm i beneficjentów, którzy będą przyłapani na nieuprawnionym działaniu.

W lutym ogłoszono, że poziom prefinansowania zostanie zmniejszony z 50 do 20 proc., co spotkało się z krytyką aktywistów, którzy uznali to za niezrozumienie problemu. Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego przewiduje, że nowe wymagania mogą znacząco zmniejszyć liczbę składanych wniosków. Zauważył, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska zdaje się nie być zadowolony z dużej liczby wniosków, co jest trudne do zrozumienia. Jednak na ostateczne i oficjalne wytyczne pozostaje nam nadal czekać.

Źródła: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, DGP, Polski Alarm Smogowy