Spójrz w niebo wieczorem. Nad głowami przeleci ciekawy obiekt

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (MSK) to obecnie największy i najaśniejszy obiekt zbudowany ludzką ręką, który widać z powierzchni Ziemi, a który znajduje się na orbicie. Stację widać z Polski prawie codziennie - najbliższa okazja będzie miała miejsce już tego wieczoru (13 maja 2024), ale często znajduje się ona na naszym niebie tylko za dnia. Wtedy dojrzeć MSK można tylko wtedy, gdy przelatuje na tle Słońca (ewentualnie Księżyca), a to wymaga dokładnego planowania i wykonania fotografii. Bo sam taki przelot trwa mniej niż sekundę i nie jest tak spektakularny wizualnie jak przeloty nocne, gdy MSK widać na niebie nawet przez kilka minut.

Obejrzyj w

Orbita MSK jest nachylona do płaszczyzny równika pod kątem 51,6 stopnia, dlatego stacja pojawia się na południowym zachodzie lub zachodzie, a znika na wschodzie lub południowym wschodzie. Czasem stacja nie jest widoczna od horyzontu do horyzontu, bo może wyłaniać się dopiero później z cienia Ziemi lub wcześniej w nim chować. Wtedy mamy ciekawe zjawisko, gdy nagle w pewnym miejscu nieboskłonu zapala się niejako jasna lampka szybko przemierzająca niebo, lub odwrotnie jasna stacja nagle znika z nieba.

MSK obiega Ziemię w odległości około 420 kilometrów. Powyższe zdjęcie wykonano w trakcie nocnego przelotu nad Polską. (fot: ESA)

Czy kształt MSK widać gołym okiem? Jak jest jasna w trakcie przelotu?

Za pomocą instrumentów optycznych możemy próbować dojrzeć kształt przelatującej stacji (a nawet go sfotografować), ale dla gołego oka, co ma miejsce najczęściej, jest to punkt podobnie jak przemierzające niebo stale satelity. Im wyżej nad horyzontem przelatuje stacja tym większą jasność uzyskuje ona w momencie osiągnięcia maksymalnej wysokości. Zawsze jednak jest to obiekt jaśniejszy niż inne satelity, nawet gdy widać ją tuż nad horyzontem jest tak jasna jak Vega (najjaśniejsza gwiazda w konstelacji Lutni, latem pierwsza, którą dostrzegamy na ciemniejącym niebie).

Nie każdy nocny przelot MSK nad Polską jest widoczny. Czasem też stacja znika w cieniu Ziemi zanim dotrze do horyzontu. Gdy stację widać wysoko nad horyzontem, może być ona jasna prawie jak Wenus o zachodzie Słońca.

Najciekawsze są te przeloty, gdy jasność zbliża się od -3,6 mag do -4 mag (im mniejsza wartość mag tym jaśniejszy obiekt). Wtedy jest jaśniejsza od Jowisza w maksimum blasku i nieznacznie słabsza od Wenus. Nie sposób pomylić jej wtedy z innym obiektem - w przeciwieństwie do samolotu odbijane przez panele słoneczne światło nie zmienia barwy i nie migocze. O tym jaka jest jasność przelatującej stacji decyduje ułożenie paneli słonecznych, a także wysokość na jakiej znajdzie się w połowie przelotu nad naszą lokalizacją.

Szykujcie się na tydzień z MSK. Jak zaplanować obserwacje?

Najbliższy tydzień to czas, gdy MSK będzie nie tylko przelatywała nad naszymi głowami, ale również osiągnie jedną a największych możliwych jasności. Wieczorem we wtorek 14 maja MSK osiągnie jasność bliską -4 mag w trakcie dwóch przelotów - tuż przed godziną 22:00 i po godzinie 23:30. Czas przelotu różni się o kilka minut zależnie od miejsca w kraju skąd prowadzimy obserwacje, dlatego warto być w miejscu obserwacji 10 minut wcześniej. Na szczęście, może to być nawet balkon w bloku jeśli nic nie przesłania nam widoczności, bo tak jasną MSK zobaczymy nawet z centrum miasta.

MSK będzie doskonale widoczna do 26 maja, a najjaśniejsze nocne przeloty będą miały miejsce codziennie do 22 maja. Potem stacja na miesiąc znika z polskiego nocnego nieba.

Poniżej tabelki z lista przelotów dla kilku większych miast w Polsce znajdujących się na jej różnych granicach. Ułatwi to ocenę, który moment jest najlepszy. Mapka pokazuje gdzie stacja się pojawi, gdzie będzie w najwyższej nad horyzontem pozycji i gdzie zniknie.

Przeloty MSK nad Polską widoczne ze Szczecina. (źródło: Heavens-Above)

Przeloty MSK nad Polską widoczne z Wrocławia. (źródło: Heavens-Above)

Przeloty MSK nad Polską widoczne z Poznania. (źródło: Heavens-Above)

Przeloty MSK nad Polską widoczne z Warszawy. (źródło: Heavens-Above)

Przeloty MSK nad Polską widoczne z Suwałk. (źródło: Heavens-Above)

Przeloty MSK nad Polską widoczne z Rzeszowa. (źródło: Heavens-Above)

Dokładne szczegóły dotyczące przelotu MSK dla danego miejsca znajdziemy wygodnie w aplikacji Heavens Above (działa też w przeglądarce). Wystarczy po jej zainstalowaniu na telefonie nadać jej prawo do korzystania z naszej lokalizacji, a potem wybrać z menu opcję MSK. Wyświetli się lista przelotów w najbliższych dniach (wys. oznacza maksymalną wysokość w trakcie przelotu, a wielk. jasność w tym momencie). Klikając na wybrany przelot wyświetlimy mapkę nieba z trasą stacji, co jest bardzo przydatne, gdyż widać na niej miejsce i dokładną godzinę nie tylko przelotu, ale i wejścia w cień Ziemi lub wyłonienia się z niego.

ISS Transit Finder - narzędzie bez którego ani rusz

Znajdowanie momentów przelotu MSK to powiedzmy dwie trzecie sukcesu. Reszta to znalezienie takiego przelotu, gdy stacja przelatuje na tle tarczy Księżyca (nocą i za dnia) lub Słońca. W nocy gdy Księżyc jest w kwadrze zobaczymy jak go „przebija”, na dodatek mamy mignięcie stacji, która na chwilę znika z pola widzenia.

Daty, gdy z naszej lokalizacji takie zjawisko jest widoczne, wyznaczy narzędzie przeglądarkowe ISS Transit Finder. Wystarczy podać zakres dat (pole numer 2), podać jak daleko jesteśmy skłonni oddalić się od miejsca zamieszkania (pole numer 3), kliknąć na Calculate, a wyświetli się wizualizacja możliwych do obserwacji przelotów z mapkami skąd i kiedy je widać. Warto z niej skorzystać, bo w tym tygodniu szykuje się wiele przelotów MSK na tle Księżyca widocznych z Polski.

Wszystkie przeloty MSK nad Polską w dniach 12 maja - 2 czerwca 2024. Niebieskie paski to zasięg widoczności przelotów na tle Księżyca, czerwone przelotów dziennych na tle Słońca. (źródło: ISSTransitFinder)

Mieszkańcy Warszawy będa mieli aż trzy okazje do obserwacji - najbliższa nastąpi już 14 maja 2024 tuż po 23:30, kolejna 20 minut po północy 16 maja 2024, a jeszcze następna 18 maja 2024 o podobnej porze. Zachęcam do zajrzenia na stronę wyszukiwarki przelotów, bo w inne przeloty będa widoczne również w innych miejscach Polski niż widoczne na powyższych mapkach.

Źródło: inf. własna, fot wejściowe: NASA